Wszystkie oddziaływania terapeutów i rodziców skierowane są na usamodzielnienie dziecka w codziennym funkcjonowaniu. Do osiągnięcia samodzielności bardzo pomocne są plany aktywności.
Plany aktywności są potwierdzoną licznymi badaniami naukowymi niezwykle skuteczną metodą pracy z osobami z autyzmem, opartą o zasady stosowanej analizy zachowania. Technika ta z równym powodzeniem może być wykorzystywana w terapii osób z innymi zaburzeniami.
Dzięki tej technice dzieci nabywają wiele bardzo potrzebnych umiejętności, takich jak zabawa, inicjowanie interakcji i współdziałanie z rówieśnikami i dorosłymi, czy dokonywanie wyborów. Uczą się też samodzielnego wykonywania czynności samoobsługowych, np. mycia rąk, ubierania, nakrywania do stołu, ścielenia łóżka itp. Następnie opanowują planowanie kolejności realizowania poszczególnych aktywności co pomaga im w samodzielnym planowaniu.
Plan aktywności – czym jest?
To zestaw przedmiotów, zdjęć, obrazków lub słów, które są wskazówką dla korzystającej z niego osoby do wykonania sekwencji czynności, bądź określonych zadań.
Zastosowanie planów aktywności
W przypadku:
• trudności z zagospodarowaniem czasu wolnego
• trudności z akceptowaniem zaburzonej rutyny
• braku inicjowania działań bez usłyszanego polecenia
Cel nauki korzystania z planów aktywności
Umożliwienie wykonywania zadań lub aktywności bez bezpośrednich wskazówek i podpowiedzi ze strony rodzica bądź terapeuty.
Co rozwijają plany aktywności?
• zwiększają zaangażowanie w wykonywane zadania
• zmniejszają problemy z zachowaniami niepożądanymi
• samodzielność
• umiejętność dokonywania wyboru
• interakcje społeczne
Kiedy dziecko jest gotowe na plan aktywności?
1. Rozumie zależność między aktywnością/przedmiotem a jego symbolem/zdjęciem.
2. Akceptuje podpowiedzi manualne.
Rodzaje aktywności w planie
1. Aktywności zabawowe.
2. Aktywności edukacyjne.
3. Aktywności związane z interakcjami społecznymi.
4. Czynności związane z samoobsługą i funkcjonowaniem w domu.
Plan dnia – warunki wprowadzenia
1. Ustalenie kto będzie korzystał z planu? Kiedy? Gdzie?
2. Czy dziecko rozumie sekwencję teraz – potem?
3. W razie konieczności układanie planu na krótszy okres czasu.
4. Dostosowanie elementów planu – poziom abstrakcji, wielkość.
5. Ustalenie dostępności do planu oraz sposobu na odznaczanie wykonanych czynności.
Formy planów
Plany aktywności to zestaw przedmiotów, zdjęć, obrazków, symboli lub słów, które są wskazówką dla korzystającej z niego osoby do wykonywania sekwencji czynności lub określonych zadań. Plany mogą mieć różną formę. Może to być segregator ze zdjęciami lub słowami na pojedynczych stronach. Może mieć formę listy z symbolami ułożonymi w odpowiedniej kolejności i umieszczonymi w miejscu do tego przeznaczonym. Mogą mieć też formę nagrania wideo sekwencji czynności lub wykorzystywać przeznaczone do tego aplikacje (np. Przyjazny plan).
Rodzaje planów dnia
W zależności od możliwości percepcyjnych, motorycznych i poznawczych dziecka, plany różnią się pod względem wykorzystywanych znaków.
Plan czynności samoobsługowych Czynności rutynowe to czynności, które wykonujemy wg wyuczonego schematu. Jest to np. mycie zębów, korzystanie z toalety, opróżnianie zmywarki.
Są to czynności, które mamy zakodowane w pamięci ruchowej i nie musimy się nad nimi zastanawiać w czasie ich wykonywania. Dzieci mające trudności z wykonywaniem takich czynności potrzebują wsparcia, które da im możliwie największą samodzielność działania. Plany aktywności pozwalają na usamodzielnienie dziecka.
Uczą podejmowania określonej aktywności, wykonywania jej oraz rozpoczynania kolejnej bez czekania na instrukcję od innej osoby.
Podpowiedzi
Jeśli twoje dziecko siada na ubikację bez ściągnięcia majtek, zdecydowanie wymaga podpowiedzi. Możesz powiedzieć "Ściągnij majtki", jednakże u dzieci z autyzmem jest duże prawdopodobieństwo, że gdy kolejny raz pójdzie do toalety, bez tej podpowiedzi ich nie ściągnie, będzie oczekiwało twojego polecenia, aby to zrobić. Aby dziecko nauczyć bycia niezależnym od poleceń innych osób wykorzystujemy właśnie plany aktywności.
Podczas realizacji zadań, które dziecko ma wykonywać samodzielnie, wykorzystujemy podpowiedzi manualne, ponieważ są one najłatwiejsze do wycofania.
Pamiętaj! Podpowiedzi to nie tylko słowa - uzależniający wykonanie działania może być dla dziecka gest, krok w stronę dziecka, a nawet wyczekujące spojrzenie.
Metoda planów aktywności ułatwia nie tylko dążenie do samodzielności. Po opanowaniu samodzielnego podążania za planem służy do rozwijania spontanicznej komunikacji. Jest też narzędziem wykorzystywanym przez dorosłe osoby z zaburzeniami ze spektrum w ich codziennym życiu.
W zakładce do pobrania przykładowe plany na mycie rak i zębów (symbole PCS).
literatura:
"Plany aktywności dla dzieci z autyzmem. Uczenie samodzielności" McClannahan Lynn E. , Krantz Patricia J.
"Picture Exchange Communication System. Podręcznik" Lori A. Frost, MS, CCC / SLP i Andy Bondy, Ph.D.
Na stronie "Ulicy Sezamkowej" można znaleźć narzędzie, dzięki któremu można pomóc dziecku w nauce różnych kroków związanych z codziennymi czynnościami :)
https://www.facebook.com/1698661516827621/posts/pfbid02hksFgi6ogRZmbuwPVZPbbdz7hf4fU6dXaPTWTQcTJqbxAwiTBeNHUAdbFkPYLg65l/
https://fb.watch/fzOip6MnD-/
Aplikacja do tworzenia planów aktywności